Hoe bouw je aan veiligheid vóórdat het te laat is?
Op vrijdag 11 september 2025 kwamen in Beverwijk en Heemskerk meerdere middelbare scholen stil te liggen. Niet door een brand of een technische storing, maar door geweld. Jongerengeweld dat zich verplaatste van de straat naar de schoolpleinen, waar het uiteindelijk leidde tot sluiting van het Castor College en het Dali College. Beelden van intimidatie, vechtpartijen en zelfs wapengebruik doken op sociale media op en wakkerden de angst verder aan. Leerlingen bleven thuis, docenten voelden zich onveilig en schoolbesturen zagen geen andere optie dan de deuren te sluiten.
De gang van zaken in Beverwijk en Heemskerk is iets dat overal kan gebeuren. Iets wat je voelt in de gangen, hoort op het schoolplein, ziet in de ogen van leerlingen én medewerkers. Wat begint als een klein conflict – een opmerking, een online video, een plannetje – kan ineens omslaan, tot escalerende agressie leiden. Eigenlijk: alles wat je dacht onder controle te hebben, blijkt soms in één klap kwetsbaar.
Als conciërge van dienst, als BHV’er, docent of toezichthouder, word je dan de eerste schakel. Wat doe je als de sfeer omslaat? Hoe zorg je dat kleine incidenten niet uitgroeien tot een chaos? Hoe voorkom je dat leerlingen of collega’s zich onveilig voelen, zelfs voordat er sprake is van fysieke agressie?
Twee kanten van één medaille: preventie én adequaat reageren
FiAC biedt twee cursussen die elkaar versterken — twee vleugels van één veiligheidsvliegtuig.
- De cursus Sociale veiligheid, toezicht en criminaliteit (Schoolveiligheid 1) is erop gericht om medewerkers, zoals conciërges, toezichthouders en facilitair personeel, goed te laten zien en reageren op signalen voordat iets uit de hand loopt. Hoe herken je vroegtijdig agressie of vandalisme? Welke regels gelden, welke bevoegdheden heb je, en hoe zorg je dat je optreden proportioneel én effectief is? Je leert hoe je toezicht houdt, hoe je huisregels hanteert en hoe je als ondersteunend kracht niet alleen corrigeert, maar ook voorkomt dat incidenten ontstaan.
- Aan de andere kant is er de cursus Handelen bij calamiteiten en geweldsincidenten (Schoolveiligheid 2), waarin je leert wat te doen wanneer het toch misgaat. Hoe handel je in acute situaties van geweld, dreiging of agressie? Wat is de rol van de eerste twintig minuten, wanneer snel handelen, duidelijke communicatie en samenwerking met collega’s en hulpdiensten winst kunnen betekenen? Hoe blijf je kalm en effectief onder druk?
Samen vormen deze twee modules van de leergang Schoolveiligheidsmedewerker een stevig fundament: van preventie tot crisisbeheersing. Je kunt ze in willekeurige volgorde volgen.
Waarom deze combinatie nú relevant is
‘De situatie in Beverwijk en Heemskerk laat zien dat het preventieverhaal niet losstaat van het reageren op calamiteiten’, aldus Henk Visschedijk, directeur van FiAC. Je moet niet wachten met de training van collega’s tot er een flink incident gebeurt. ‘Wacht je af, dan ben je meestal te laat. Medewerkers die als eersten ter plekke zijn, die toezicht houden, die routines hebben voor veiligheid, die vormen de buffer. En wanneer geweld toch toeslaat, dan is het van levensbelang dat iedereen weet wát te doen. Dat je gezorgd hebt dat taken helder zijn, dat protocollen bestaan en dat er geoefend is. Want oefening maakt dat je voorbij de papieren formaliteit bent, dat handelen je second nature is.’
De gebeurtenissen in Beverwijk, die ook elders hadden kunnen voorvallen, tonen volgende de FiAC-directeur aan dat investeren in veiligheid geen overbodige luxe is. ‘Je team via scholing sterker maken betekent dat je niet alleen beter bent voorbereid, maar ook dat leerlingen en ouders vertrouwen ervaren: dat zodra het moet, er gehandeld kan worden – professioneel, tijdig, met kennis én empathie. Overigens zijn ook individuele geïnteresseerden welkom, de beide trainingen zijn ook op open inschrijving in Utrecht te volgen.’
Toekomstbeeld waarin scholen veilig zijn
Stelt u zich eens voor: in uw schoolgebouw lopen conciërges hun ronde. Zij zien iets wat niet pluis is — een groepje leerlingen dat steeds luidruchtiger wordt, schreeuwende opmerkingen over sociale media. Het is niet iets om te negeren, maar ook niet meteen iets om paniekerig op te reageren. Je hebt geleerd wat je kunt doen, hoe je aanspreekt, hoe je escalatie voorkomt.
En stel dat dan tóch de situatie kantelt — een verbaal conflict wordt lichamelijk, leerlingen raken in paniek. Dan is daar het moment: Hoe handelen we? Wie belt, met wie? Wie zorgt voor de veiligheid van omstanders? Wie begeleidt leerlingen weg? Welke afspraken zijn vooraf gemaakt?
Met Sociale veiligheid, toezicht en criminaliteit hebben OOP-ers de basis om escalatie te voorkomen. Met Handelen bij calamiteiten en geweldsincidenten zijn ze klaar ervoor op het moment dat voorkomen niet meer volstaat. In een veilige school werken medewerkers die signalen waarnemen en herkennen, weten welke protocollen bestaan. Hun handelen is geen gok meer, maar bekwaamheid!
Kijk op https://www.fiac.nl/schoolveiligheid/ voor alle FiAC-trainingen schoolveiligheid.
